KONCERT SYMFONICZNY

W dniach 3-6 maja 1927 roku w Pradze odbywał się festiwal muzyki polskiej z udziałem między innymi Karola Szymanowskiego. Z tej okazji kompozytor udzielił wywiadu warszawskiemu korespondentowi dziennika „Prager Presse”. Pytany o muzykę czeską,  odpowiedział: „Zawsze miałem o niej wysokie mniemanie. To, co Czesi stworzyli w dziedzinie muzyki, musi budzić nie tylko wielki respekt, lecz nawet – proszę wybaczyć to słowo – niemałą zazdrość. I dodał: „Jesteście szczęśliwym narodem, dla którego muzyka jest pełnowartościowym – obok literatury i plastyki – elementem kultury narodowej, a być może nawet przedstawia w niej  wartość najwyższą”.  

Nie taki diabeł straszny…
Sztuka Adolfa Weniga stała się dla Antonína Dvořaka inspiracją do stworzenia trzyaktowej opery komicznej Diabeł i Kasia, która miała swoja prapremierę w Narodním Divadle 23 listopada 1899 w Pradze. Każdy akt tej opery poprzedzony został uwerturą – w najbardziej rozbudowaną z nich uposażony jest akt pierwszy. Dvořak wykazał się w niej, jak i w całej operze, temperamentem symfonicznym, puszczając wodze fantazji ludowej i wyobraźni komicznej.  

Kochański i duch kultury Podhala
Gdyby nie znaczące spotkanie Karola Szymanowskiego z Pawłem Kochańskim, nie byłoby pięknego stylu skrzypcowego, który znamy z Mitów i z obu koncertów skrzypcowych polskiego twórcy. To Kochański inspirował nowe „idejki”, stając się sprężyną dla wyzwolenia nowej wyobraźni kompozytora. Szesnaście lat po zmysłowo-poetycznym I Koncercie skrzypcowym  op. 35 (1916), przyszła pora na nowa odsłonę gatunku. Wedle słów Szymanowskiego, II Koncert skrzypcowy op. 61 został „wyduszony” z niego przez Kochańskiego i naszkicowany niespełna w cztery tygodnie, latem roku 1932. Muzykę przenika duch modalności i ludowości spod znaku Podhala – niektórzy określają II Koncert mianem „góralskiego”. W narracji utworu wyróżnić można dwie fazy rozwojowe, oddzielone od siebie cadenzą solisty, autorstwa Kochańskiego, przypadającą w złotym podziale formy. II Koncert wykonał po raz pierwszy Paweł Kochański 6 października 1933 w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Grzegorza Fitelberga. I był to, niestety, ostatni występ tego wspaniałego skrzypka, który zmarł 12 stycznia 1934 roku w Nowym Jorku. Oddając partyturę utworu do druku, Szymanowski poświęcił dzieło Pamięci Wielkiego Muzyka, mojego drogiego i niezapomnianego Przyjaciela, Pawła Kochańskiego.    

Romantyczny thriller
Poemat symfoniczny Polednice (‘Południca’ lub ‘Gołąbka’) op. 108 skomponowany został do wiersza pochodzącego ze zbioru ballad Kytice z pověstí národních autorstwa czeskiego etnografa i badacza folkloru Karela Jaromíra Erbena. To historia niegrzecznego chłopca porwanego przez Południcę, ducha ze słowiańskich legend. Poemat komponowany był po powrocie Dvořaka z Ameryki do Czech, a ukończony w roku 1896. Muzyka podąża za narracją wiersza, ilustrując postacie i wydarzenia. Tok muzyki ma tragiczną puentę: dziecię w ramionach matki jest martwe.

Walka żywiołów 
Leoš Janaček – Morawianin, który niemal całe życie spędził w rodzinnym Brnie – wyprzedzał swój czas. „Batalistyczną” rapsodię symfoniczną Taras Bulba komponował w latach 1915-1918. Oparł się na kanwie powieści Nikołaja Gogola (dla Polaków – kontrowersyjnej, a nawet określanej mianem „antypolskiej”), z której wybrał trzy epizody, ukazując walkę dwóch żywiołów: kozackiego i polskiego. W muzyce Janačka znać podszycie kolorową muzyką Richarda Straussa, zwłaszcza poematem  Wesołe figle Dyla Sowizdrzała. Premiera utworu odbyła się  Narodowym Teatrze w Brnie, 9 października 1921 roku; dyrygował František Neumann.

Małgorzata Janicka-Słysz

 

ORKIESTRA TEATRU NARODOWEGO to najstarszy zespół orkiestrowy w Czechach. Jej korzenie sięgają czasów Teatru Tymczasowego (1862-1883), kiedy to zespół Karela Komzaka przekształcił się w orkiestrę Teatru Tymczasowego (Królewskiego Teatru Ziemskiego w Pradze). Na nowopowstałej orkiestrze swoje piętno odcisnęli jej pierwszy dyrygent Jan Nepomuk Maýr, a także Bedřich Smetana oraz Adolf Čech. Nieco później, światowej sławy kompozytor Antonín Dvořák współpracował z orkiestrą Teatru Tymczasowego jako skrzypek, a jako harfista występował z zespołem Karel Kovařovic, późniejszy kompozytor i dyrygent Opery Teatru Narodowego w latach 1900-1920.
Dzięki wysiłkom ówczesnego dyrektora Teatru Narodowego, F. A. Šuberta, rozbudowano budynek Teatru, który oficjalnie otworzył swoje podwoje w listopadzie 1883. Powiększył się wówczas także zespół Orkiestry. Wśród wiodących dyrygentów, którzy stanęli za pulpitem dyrygenckim Okiestry Teatru Narodowego znaleźli się tacy artyści jak Otakar Ostrčil, Vaclav Talich, Jaroslav Vogel, Otakar Jeremiáš, Zdeněk Chalabala, Jaroslav Krombholc czy Zdeněk Košler. Z Orkiestrą współpracowali także Richard Strauss, Karl Böhm, Charles Mackerras, Bohumil Gregor, Jiří Kout, Jiří Bělohlávek, John Fiore, Tomáš Hanus, Tomáš Netopil oraz Jakub Hrůša.
Muzycy Orkiestry Teatru Narodowego uczestniczyli w światowych premierach oper Bedřicha Smetany (a także w premierowym wykonaniu jego poematu symfonicznego „Moja Ojczyzna“). Zespół wykonał również po raz pierwszy kantatę Stabat Mater, VIII Symfonię, uwertury koncertowe Karnawał, W naturze i Otello oraz Tańce słowiańskie Dvořáka, Wyprawy pana Broučka Leoša Janáčka i operę Julietta Bohuslava Martinů.
Ponadto zespół orkiestrowy Teatru Narodowego jako pierwszy wykonał poza granicami Rosji utwory operowe Eugeniusz Oniegin oraz Dama Pikowa Piotra Czajkowskiego, a także jako pierwszy poza granicami Włoch wystawił opery Verdiego Otello i Falstaff. Orkiestra występuje w produkcjach operowych, baletowych i koncertowych Teatru Narodowego i Teatru Stanowego (Stavovské divadlo). Podczas rozmaitych tournee Teatru Narodowego, zespół mial okazję zaprezentować się nie tylko w Czechach (w ramach festiwali takich jak Praska Wiosna czy Smetanova Litomyšl), ale również w Niemczech, we Włoszech, Hiszpani, Holandii, Szkocji (Festiwal Edynburski), Słowacji, na Węgrzech, w Polsce, Rosji i Japonii. Orkiestra uczestniczyła też w nagraniach dla Czeskiego Radia i TV, a także wytwórni płytowych takich jak Esta, Supraphon i Deutsche Grammophon.‎
 

Jaroslav KYZLINK pochodzi z Brna, gdzie studiował w Akademii Muzycznej Janáčka. W roku 1992 dołączył do zespołu Opery w Brnie, początkowo w roli chórmistrza, a następnie dyrygenta od roku 1996. W latach 2001-2003 był pierwszym dyrygentem i dyrektorem artystycznym zespołu. W ramach swojej współpracy z Operą w Brnie pracował nad wieloma produkcjami muzycznymi; na potrzeby Międzynarodowego Festiwalu im. Janáčka w Brnie przygotował światową premierę oryginalnej wersji Wypraw pana Broučka na Księżyc (2010). Jaroslav Kyzlink dyrygował zespołem Opery w Brnie podczas festiwali w kraju i za  granicą, w tym także w Japonii (2001, 2003). W 2003 roku nawiązał współpracę z Operą Słowackiego Teatru Narodowego, a w latach 2004–2006 był jej głównym dyrygentem. W roku 2008 przygotował operę Orfeusz i Eurydyka Glucka dla Słowackiego Teatru Narodowego w Bratysławie oraz Teatru Wielkiego w Warszawie. W 2010 roku dyrygował Die tote Stadt Korngolda na deskach Duńskiej Opery Narodowej w Kopenhadze, a ponadto powrócił na Wexford Opera Festival z utworem Pocałunek Smetany. W 2011 roku poprowadził wykonanie Rusałki  Dvořáka w Bonn oraz w Nowym Teatrze Narodowym w Tokio. W 2012 roku przygotował nową produkcję Rusałki dla Teatru Narodowego w Brnie, a także nową produkcję Jenůfy Janáčka dla Słowackiego Teatru Narodowego. W 2013 roku dyrygował produkcją Les vêpres siciliennes Verdiego w Teatrze Narodowym w Brnie oraz Don Carlo w Operze Teatru Narodowego w Pradze, gdzie objął stanowisko głównego dyrygenta w sezonie artystycznym 2012/13. Jesienią 2013 roku powrócił na deski Duńskiej Opery Narodowej, gdzie przygotował pierwszą duńską produkcję Katii Kabanowej Janáčka, a w roku 2014 został ponownie zaproszony do Nowego Teatru Narodowego w Tokio celem współpracy nad wystawieniem Die tote Stadt Korngolda. W Teatrze Narodowym w Pradze przygotował nowe produkcje Die Zauberflöte Mozarta, Julietty Martinů, La damnation de Faust Berlioza oraz Un ballo in maschera Verdiego. Ma na swoim koncie współpracę w wieloma orkiestrami symfonicznymi. Od roku 2006 wykłada gościnnie na Wydziale Muzycznym Wyższej Szkoły Sztuk Scenicznych w Bratysławie. Od sezonu artystycznego 2014/15 piastuje stanowisko głównego dyrygenta w Słoweńskim Teatrze Narodowym w Ljubljanie. Od września 2016 roku jest dyrektorem muzycznym Opery Teatru Narodowego w Pradze.

Janusz WAWROWSKI – jedyny skrzypek z wieloletnim kontraktem z wytwórnią fonograficzną Warner Classics. Laureat nagrody Akademii Fonograficznej Fryderyk 2017.
Absolwent i wykładowca Uniwersytetu Muzycznego F. Chopina w Warszawie. Swoje umiejętności doskonalił pod okiem Mirosława Ławrynowicza, Yaira Klessa oraz Salvatore Accardo. Jest laureatem wielu międzynarodowych konkursów skrzypcowych. Już jako student zachwycał publiczność i krytykę wykonywaniem wszystkich 24 kaprysów Niccolò Paganiniego podczas jednego koncertu, co pozostaje umiejętnością̨ unikalną w skali światowej.
Występował w Filharmonii Berlińskiej, Musikverein we Wiedniu, Filharmonii Narodowej w Warszawie, Litewskiej Filharmonii Narodowej, Konserwatorium im. P. Czajkowskiego w Moskwie, De Doelen w Rotterdamie, Tel Aviv Music Center, Teatro Teresa Carreño w Caracas. Koncertował z orkiestrą Filharmonii Narodowej, orkiestrą Sinfonia Varsovia, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia i Orkiestrą Kameralną Polskiego Radia Amadeus, Litewską Filharmonią Narodową, Stuttgarter Philharmoniker, Südwestdeutsche Philharmonie, Orquesta Sinfónica Simón Bolívar oraz wieloma innymi, pod batutą m.in. Conrada van Alphena, Łukasza Borowicza, Gabriela Chmury, Mykoły Diadiury, Agnieszki Duczmal, Jacka Kaspszyka, Jerzego Maksymiuka, Tomáša Netopila, Juozasa Domarkasa, Daniela Raiskina, Antoniego Wita. Gościł na wielu renomowanych festiwalach, m.in.: Chopin i Jego Europa, Salzburger Festspiele, Festspiele Mecklenburg-Vorpommern, Festiwalu Muzyki Polskiej, Festiwalu Prawykonań, Bebersee Festival.
Istotnym polem działalności Janusza Wawrowskiego jest interpretacja i badania nad muzyką polską, którą stara się̨ od wielu lat przybliżać publiczności jako pomysłodawca i dyrektor artystyczny międzynarodowych festiwali promujących muzykę̨ polską – Muzyka na Szczytach (2009–2010) i Muzyczne Przestrzenie (od 2011). Artysta założył orkiestrę kameralną Warsaw Players, złożoną z wybitnych instrumentalistów związanych z Uniwersytetem Muzycznym F. Chopina. Zespół na koncertach w kraju i za granicą popularyzuje polską muzykę kameralną, jednocześnie daje młodym muzykom szansę zdobycia niezbędnego doświadczenia zawodowego na najwyższym poziomie.
W 2007 roku nakładem wytwórni CD Accord ukazała się płyta Janusza Wawrowskiego z 24 kaprysami Paganini, entuzjastycznie przyjęta przez krytykę muzyczną (jej sukces sprawił, że została ponownie wydana przez Warner Classics w 2016). Pierwszym efektem współpracy skrzypka z Warner Music była płyta Aurora z muzyką K. Szymanowskiego, W. Lutosławskiego, M. Ravela i E. Ysaÿe’a (nominowana do nagrody Fryderyk 2014), która zyskała pochlebne recenzje w prasie polskiej i na świecie („Strings”, „Strad”, „Pizzicato”, „Huffington Post”).
W 2016 ukazała się płyta Sequenza z utworami m.in. L. Beria, K. Pendereckiego, E. Ysaÿe’a oraz światowymi premierami L.A. Concerto Tomasza Opałki i koncertu skrzypcowego Óneiros Dariusza Przybylskiego. Płyta otrzymała 4* w „The Guardian”, a Janusz Wawrowski wykonał wybrane utwory na żywo w BBC3. Album otrzymał nagrodę Fryderyk 2017. Artysta nagrał również muzykę Jana A. P. Kaczmarka do filmów Evening (reż. Lajos Koltai) oraz Get Low (reż. Aaron Schneider).
Janusz Wawrowski gra na skrzypcach zbudowanych w 1685 roku przez włoskiego mistrza lutnictwa Antonia Stradivariusa. To pierwszy i jedyny tej klasy instrument w powojennej Polsce, użyczony artyście dzięki uprzejmości FutureNet – Romana Ziemiana i Stephana Morgensterna. W 2018 roku ukazała się pierwsza nagrana na skrzypcach Stradivariusa „Polonia” płyta, z wyborem najpiękniejszych polskich dzieł na skrzypce i fortepian Hidden Violin (fortepian José Gallardo).
Za wybitną działalność artystyczną i społeczną Janusz Wawrowski został uhonorowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej. W 2018 roku otrzymał nominację do nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej oraz odznaczenie Perły Gospodarki Polskiej w kategorii Kultura.