MUSICA-ARS AMANDA

Msza to podstawowa forma liturgii w kościele katolickim. Niemal od początków chrześcijaństwa śpiew był tak istotnym elementem oprawy nabożeństwa, że z czasem słowo msza zaczęło również funkcjonować jako nazwa gatunku muzycznego, określającego cykl utworów powstałych właśnie na potrzeby liturgii. Typowa msza jest cyklicznym utworem wokalnym lub wokalno-instrumentalnym, z tekstem w języku łacińskim. Na typowy cykl mszalny składa się kilka części, będących opracowaniem stałych części nabożeństwa: Kyrie (Panie zmiłuj się nad nami), Gloria (Chwała na wysokości Bogu), Credo (Więrzę w Boga Ojca), Sanctus i Benedictus (Święty, święty, święty… Błogosławiony) oraz Agnus Dei (Baranku Boży). Odmianą tego gatunku jest missa brevis, czyli dosłownie msza krótka, składająca się jedynie z Kyrie i Gloria. W niektórych mszach skrócenie odbywa się poprzez pominięcie część z największą ilością tekstu, czyli Credo.

Przez wiele stuleci tego typu utwory pełniły funkcje czysto użytkowe. Jednak z czasem kompozytorzy zaczęli gatunek mszy traktować w oderwaniu od nabożeństwa i Kościoła, jako jeszcze jedną formę wypowiedzi muzycznej, poprzez którą można wychwalać Boga i dać upust swoim religijnym uczuciom, niekoniecznie podczas liturgii. Takie dzieła jak Wielka Msza h-moll Jana Sebastian Bacha czy monumentalna Missa Solemnis Beethovena to utwory, które chociażby ze względów praktycznych (czas trwania, wielkość obsady) byłoby trudno zaprezentować podczas nabożeństwa.

Najwięcej mszy powstawało w okresie renesansu i baroku, jednak i późniejsi kompozytorzy brali ten gatunek na warsztat i spotykamy go również w repertuarze współczesnych twórców. Podczas dzisiejszego koncertu zabrzmią właśnie dzieła powstałe nie kilkaset, a kilkadziesiąt lat temu: Missa brevis Krzesimira Dębskiego, znanego ze swojej twórczości na potrzeby filmu i telewizji, oraz Missa criolla Ariela Ramireza. Dzieło argentyńskiego kompozytora to jedna z najciekawszych mszy powstałych w XX wieku. Kompozytor oparł swój utwór na folklorze rodzimego kraju, wprowadzając doń liczne melodie taneczne i sięgając po instrumentarium charakterystyczne dla tradycyjnej muzyki krajów Ameryki Południowej – różne instrumenty perkusyjne oraz gitary. I to zapewne sprawia, że jest to jeden z najpopularniejszych utworów o tematyce religijnej na świecie.

Barbara Kalicińska